Sokaklarda karda kışta ayazda, yalın ayak, çekçek arabasını yokuştan yukarıya çekmeye çalışan kağıt toplayıcılarını hepiniz biliyorsunuz. Belki de bazılarınız onlara burun kıvırıyor ya da onlardan korkuyorsunuz. Peki o sokak toplayıcılarının, topladıkları kağıtlarla geri dönüşüme muazzam katkıları olduğunu biliyor musunuz?
Kağıt atıklarımızı toplayarak onların yeniden kullanılmasını sağladıklarının, böylelikle sayısız ağacı kurtardıklarının ve de atıkların doğada yarattığı tahribatın önüne geçtiklerinin farkında mısınız? Onları yeniden ekonomiye kazandırarak hepimizi büyük bir israftan kurtardıklarını ve döngüsel ekonomiye muazzam katkıda bulunduklarını görüyor musunuz?
Artık sokak toplayıcılarına hepimizin sahip çıkma vakti geldi. Onları sisteme kazandırmanın, haklarını vermenin zamanı şimdi. Hem daha insani ve temiz şartlarda yaşamalarını ve çalışmalarını sağlamak hem kayıtdışı ekonominin önüne geçmek hem de çocuk işçi sorununu engellemek için.
GERİ DÖNÜŞÜMÜN GETİR’İ
Kağıt toplayıcıları sisteme kazandırmak için iki değerli kurum harekete geçti. Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF-Türkiye) ve Ernst & Young (EY) Türkiye, güçlerini sokak toplayıcıları için birleştirdi. Biri dünyanın en önemli doğayı koruma kuruluşlarından, diğeri de dünya çapında 140 ülkede faaliyet gösteren lider denetim ve danışmanlık hizmeti şirketi.
Beraber yarattıkları sistemi ise kısaca ‘Geri Dönüşümün Getir’i’ diye adlandırabiliriz. Ürettikleri mobil uygulama, cep telefonlarına ücretsiz olarak indirilebilecek. Kağıt atıkları teslim etmek isteyenler telefonları üzerinden çağrı yapacak. Böylelikle atık toplayıcı, doğrudan hanelerden ayrıştırılmış atıkları teslim alacak ve atıkları belediyenin tesislerine ulaştıracak. Böylelikle geri dönüşüme katılmalarını sağlayacak. Ayrıca sokak toplayıcılarına bu sayede işgüvenliği ve hijyen eğitimi de verilecek. Kıyafet ve ekipman dağıtılacak. Araç olarak da elektrikli motor kullanmaları öngörülüyor. Kısacası çalışma koşulları insanileşecek. Sigortalı, sisteme dahil birer esnaf haline gelecekler.
GAZİANTEP ÖNCÜ OLDU
İşte bu çok kıymetli projeyi bir an evvel hayata geçirmek için, WWF Türkiye Genel Müdürü Aslı Pasinli ve EY Türkiye İnovasyon Lideri Mehmet Gülez ile birlikte, Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı ve aynı zamanda Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) Başkanı olan Fatma Şahin’in yolunu tuttuk.
Neden mi Fatma Şahin? Elbette başarıyla uyguladığı ‘akıllı şehir’ modeli nedeniyle. Türkiye ilk kez Gaziantep sayesinde ‘akıllı şehir’ akımına dahil oldu ve Fatma Şahin de geçtiğimiz haziran ayında Ekonomik İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı’nın (OECD) düzenlediği ‘Şampiyon Belediye Başkanları Koalisyonu’na Türkiye’den ilk davet edilen belediye başkanı oldu. Bununla birlikte; Fatma Şahin TBB Başkanı olarak bu projenin Türkiye çapında uygulanmasını sağlayabilir. Hakeza geçen cuma günü yaptığımız toplantıda Gaziantep’in bu projenin ilk ayağı olması kararı alındı bile! 3-6 ay içinde Gaziantep’in bir ilçesinde hayata geçecek olan projenin, tüm yerel yönetimlere yayılması amaçlanıyor.
NE KADARI KAZANILDI?
Kağıt toplayıcıların ne kadar miktarda kağıdın geri dönüştürülmesine vesile oldukları, tam olarak bilinmiyor. Zira kayıt dışılar. Ancak şu kadarını biliyoruz: Emine Erdoğan’ın himayesindeki Sıfır Atık Programı’yla geri kazanım oranları büyük ivme kazandı.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın açıklamalarına göre; proje başlandığında geri kazanım oranı yüzde 13’tü. Şimdi ise yüzde 22’nin üzerine çıktı. İşte bu rakamın içinde sokak toplayıcılarının payı büyük. Hedef ise 2023’te yüzde 35’e ulaşmak. Atık toplayıcıları bu amaca ulaşılmasında önemli birer müttefik olabilir.
ÖNCEKİ PROJELER
Aslında daha önce sokak toplayıcılarını kapsayan birkaç pilot çalışma yapılmış. Biri, Eskişehir Tepebaşı Belediyesi’nin toplayıcıları bir kooperatif altında toplaması. Böylelikle toplum içerisinde statü kazanmalarının ve bu işi meslek olarak yapabilmelerinin önü açılmış. Atıkların da kayda geçmesi ve toplayıcıların sıfır atık yönetim sistemine entegre edilmesi sağlanmış.
Bir diğer örnek de İstanbul’da Beşiktaş Belediyesi’nin bir yıldır vatandaşların evlerinde ayrıştırdıkları atıkları, cep telefonlarına indirdikleri ‘Dönüştür Kazan’ uygulamasıyla toplaması. Böylelikle ambalaj, cam, tekstil, atık yağ gibi atıklar geri dönüşüme kazandırılıyor. En çok atığı ayrıştırıp belediye ekiplerine teslim eden ilçe sakinleri ise uygulama üzerinden topladıkları puan karşılığında Beşiktaş’ın çeşitli mekanlarından özel indirimler kazanıyor.
ATIK NAKİTTİR!
Aslında atıkları paraya çeviren sistemi ilk olarak ‘Atık Nakit’ hayata geçirmişti. 2 yıl önce Atık Kağıt ve Geri Dönüşümcüler Derneği’nin (AGED) desteğiyle hayata geçirilen Atık Nakit Projesi, ilk kez İstanbul’da Başakşehir Belediyesi tarafından uygulanmıştı.
Sistemin amacı; evlerde ve işletmelerdeki atıkların belediyelerin lisanslı toplayıcıları tarafından alınması ve belediyenin tespit ettiği yerde toplanması. İşte bu uygulamayı teşvik etmek için de tüketiciler parayla ödüllendiriliyor. Toplama ekibi atığı teslim alırken, uygulama üzerindeki kare kodu okutuyor ve bu teslim edilen atık miktarı kadar kullanıcının sistemine puan yükleniyor. Uygulama aynı zamanda hemen azaltılan karbon salınımını hesaplıyor. İnanın dünyanın kurtuluşu, atıkları nakte çevirmekten geçiyor!
